हाम्रो संस्कृति, परम्पराले विवाह पञ्चमीको महत्व बोकेको छ। मित्र राष्ट्र भारतको अयोध्याबाट नेपालको जनकपुरधाममा जन्ती लिएर आउने परम्परा द्वापरयुग देखि हालसम्म कायम नै छ।
वाल्मीकिले लेखेको रामायणका आधारमा हाम्रो पुर्खाहरूले मनाइरहेको विवाह पञ्चमीको महिमा अहिलेको पुस्ता बुझ्न खासै चासो नै राख्दैनन्। तर पाश्चात्य संस्कृतिको नक्कल गरेर, देखासिकी तथा तामझाम गरेरै मनाउने प्रयास गर्छौ भ्यालेन्टाइन डे अर्थात् प्रेम दिवस !
रातो गुलाफ फुल्छ तिम्रो औँठहरुमा, रत म लोभिए जस्ता यौवनका श्रृगारिक रसका कविताहरू अङ्ग्रेजी पात्रोको फेब्रुअरी महिना आउन साथ सामाजिक सञ्जालमा साभार हुने गर्छन् । यस्ता सामाग्रीहरूलाई शेयर गर्ने युवा युवतीहरू पनि हतारी हाल्छन् । यसले गर्दा भ्यालेन्टाइन अर्थात् प्रणय दिवस सबैको मन मस्तिष्कमा बसिसकेको छ।
आज फेब्रुअरी १४ भ्यालेन्टाइन डे अर्थात् प्रेम दिवस  एक प्रकारको उमङ्ग युवा र युवतिमा केही दिन देखि नै डेरा जमाई सकेको छ । अझ प्रेम दिवसको सप्ताहव्यापी कार्यक्रम नै छ ।
अङ्ग्रेजी सालको भित्ते पात्रोमा फेब्रुअरी महिना आउने साथ युगल जोडिएको मनमा एक प्रकारको काउकुती उत्पन्न हुने गर्दछ । बुद्ध जयन्ती, कृष्ण जन्माष्टमी, संविधान दिवस, ल्होसार, गणतन्त्र दिवस जस्ता नेपाली चाड पर्व र दिवस वास्ता नगर्ने नेपाली युवाहरूका लागि फगत एक दिनको आयातित प्रेम दिवस मज्जाले नै तानिदिन्छ ।
प्रेम दिवस अङ्ग्रेजी पात्रोको फेब्रुअरी १४ का दिन पर्छ भनेर प्राय सबै युवाहरूलाई कण्ठ नै भइसकेको छ। प्रेम गर्न दिन कुरेर बस्ने युवाहरूलाई युवती सम्म पुग्ने सेतुको रूप लिँदै गरेको प्रेम दिवसका सामाजिक सञ्जालमा पनि रातो गुलाब प्रेमको प्रतीकको संज्ञा दिँदै आदान प्रदान गर्ने प्रक्रिया चलिनै रहन्छ ।
राम र सिताको जस्तो आदर्श जोडी, मुना र मदनको जस्तो समर्पण जोडी र सुन्नीमा र पारुहाङ्गको जस्तो सामाजिक तथा धार्मिक जोडिलाई भुलेर हामी भ्यालेन्टाइनको नाममा एक साता अगाडी देखि नै तालिका बनाएर समर्पित गर्ने गर्दछ ।  के प्रेम गर्न पनि कुनै दिन नै पर्खनु पर्छ होला र ?
अहिले विश्वभर युवा युवतीले विशेष महत्वका साथ मनाउने भ्यालेन्टाइन डे अर्थात् प्रणय दिवसका बारेमा विभिन्न किम्बदन्ती पाइन्छ । यो दिवसको सुरुवात प्राचीन रोमनबाट सुरु भएको हो । मध्य युगमा इंग्ल्याण्ड र फ्रान्समा १४ फेब्रुअरीका दिनदेखि चराले आफ्नो जोडीको खोजी गर्न सुरु गर्ने तथा प्रेममा लिप्त भएर सम्भोग गर्छन् भन्ने धारणा थियो । यस्तै प्राचीन रोमनमा महिला र विवाहकी देवीलाई सम्मान गर्दै यो दिन उत्सव मनाउने गरिन्थ्यो भन्ने किम्बदन्ती छ । यी यस्तै धेरै किम्बदन्तीको संयुक्त प्रभावबाट प्रेम दिवसको सुरुवात भएको हो ।
विशेष गरी भ्यालेन्टाइन डे को औपचारिक सुरुवात इस्वी संवत् २६९ रोमनबाट सुरु भएको हो । यो दिवससँग एउटा दुखान्त प्रेम कथा जोडिएको छ । तत्कालीन रोमन सम्राट् क्लोडियस द्धितियले आफ्ना सैनिकलाई प्रेम तथा विवाह गर्न रोक लाएका थिए । प्रेम तथा विवाहले सैनिक कमजोर हुन्छन् तथा युद्धसँग सम्बन्धित गोप्य सूचना बाहिर सार्वजनिक हुन्छ भन्ने धारणाले सम्राट् क्लोडियसले प्रेम तथा विवाहमा रोक लगाएका थिए ।
तर सम्राट्को नियम मन नपराउने मध्ये रोमनका पादरी सन्त भ्यालेन्टाइनले प्रेमको पक्षमा आवाज उठाए । उनले प्रतिबन्ध उल्लङ्घन गर्दै धेरै सैनिकको सार्वजनिक रूपमा विवाह गराए । सम्राट्ले उनलाई पक्राउ गरी मृत्युदण्डको सजाय सुनाएर जेलमा राखे । जेलमा रहँदा सन्त भ्यालेन्टाइनको जेलरकी दृष्टिविहीन छोरीसँग माया बस्यो । आफूलाई मृत्युदण्ड दिनुअघि सन्त भ्यालेन्टाइनले लभ फ्रम योर भ्यालेन्टाइन भन्ने हस्ताक्षर सहितको प्रेम पत्र आफ्नी प्रेमिका अर्थात् जेलरकी छोरीलाई दिएका कथन छ ।
उनले आफ्ना दुवै आँखा प्रेमिकालाई दिएर मृत्युदण्ड स्वीकार गरेका थिए । उनलाई सन् २६९ को फेब्रुअरी १४ मा मृत्युदण्ड दिइएको थियो । यही दिनको सम्झनामा सन्त भ्यालेन्टाइने प्रेमका लागि गरेको त्यागको सम्झना गर्दै विश्वभर हरेक वर्ष १४ फेब्रुअरीमा प्रेम दिवसको रूपमा भ्यालेन्टाइन डे मनाउने गरिएको हो । भ्यालेन्टाइनलाई मृत्युदण्ड दिएको दुई सय २९ वर्षपछि सन् ४९८ मा इसाइ धर्मगुरु पोप जेलासिएसले भ्यालेन्टाइनको सम्झनामा दिवसकै रूपमा मनाउने घोषणा गरेका थिए । त्यसपछि इंग्ल्याण्ड र फ्रान्स हुँदै पछिल्लो समय विश्वभर १४ फेब्रुअरीलाई भ्यालेन्टाइन डे अर्थात् प्रेम दिवसको रूपमा मनाउने गरिएको छ ।
यी नै किमदन्तिबाट महान् प्रेमी भ्यालेन्टाइनको सम्झना स्वरूप वर्षको फेब्रुअरी १४ का दिन भ्यालेन्टाइन डे अर्थात्  प्रेम दिवस मनाइने प्रचलन छ । जुन प्रचलनै विश्वव्यापी पर्वको रूपमा स्थापित भएको छ । देश र संस्कृतिको सीमा नाघेर नेपालमा युवाहरूमाझ प्रिय बन्दै आएको छ । रातो गुलाबलाई प्रेमको प्रतीकको रूपमा यो प्रेम दिवस मनाइँदै आएको छ ।