इटहरीमा असफल भयो ‘एक घर दुई बिरुवा अभियान’

इटहरी : इटहरीलाई हरित नगरी बनाउने कार्यक्रमले सार्थकता पाउन सकेको छैन । ‘हरित नगरी इटहरी’ को अभियान अन्तरगत सुरु भएका विभिन्न कार्यक्रमहरू असफल भएका छन् ।

जङ्गल भित्रको सहर बनाउने चुनावी मुद्दा कार्यान्वयन हुन कसेका छैनन् । आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा हरित नगरी इटहरी अभियानलाई अगाडी बढाउन ड्रेन तथा सडक निर्माण गर्दा किनारामा वृक्षारोपणलाई अनिवार्य गर्ने नियम बन्यो । बजेट नीति तथा कार्यक्रममै घर नक्सा पास गर्दा एक घर दुई बिरुवा रोप्ने र हुर्काउने व्यवस्था कडाइका साथ लागु गर्ने उल्लेख भयो।

सम्बन्धित टोल नजिकैको वडा सदस्यले प्रमाणित गर्ने व्यवस्था मिलाउने गरी अभियान अगाडी बढाउने उद्घोष भयो । तथापि प्रत्येक वडाको सार्वजनिक जग्गामा प्रतिवडा एक वर्षमा कम्तीमा ३ सय बिरुवा हुर्काउने अभियानले सार्थकता पाएन सकेन । तत्कालीन जनप्रतिनिधिले आफ्नो प्राथमिकताको कार्यक्रममा पनि ‘एक घर दुई बिरुवा अभियान’ अन्तरगत बिरुवा रोप्ने अभियान प्रमुखताका साथ आएको थियो । 

सोही व्यवस्था लागु हुने गरी ‘एक घर दुई बिरुवा अभियान’ आर्थिक वर्ष २०७९/८० को बजेट नीति तथा कार्यक्रममा आयो । घर बनाउँदा बिरुवा अनिवार्य गरेको उपमहानगरले कार्यान्वयनमा ध्यान दिन सकेन । घर निर्माण प्रक्रियामा बिरुवाको खोजी भएन । जबकि आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा १०१९ नयाँ घर निर्माण भए । ०७८÷७९ मा १२४४ र ०७९/८० मा ७ सय ३३ घर निर्माण भएको उपमहानगरको तथ्याङ्क छ ।

तत्कालीन इटहरी नगरपालिकाबाट २०५६ सालमा एक घरधुरी बराबर तिन वटा बिरुवा अनिवार्य रोप्नुपर्ने नियम बन्यो । यदि बिरुवा नरोप्नेको घर नक्सा पास नहुने भएपछि धेरै रुखहरू इटहरीमा हुर्कन पाए । नयाँ सडक निर्माण हुँदा पनि ठेकेदार कम्पनीले ८ देखी १० फिटको दुरीमा बिरुवा रोप्नुपर्ने, नभए रकम भुक्तानी नै नहुने जस्ता नियम बनाइएको थियो । जसको कारण पुराना सडकको किनारामा रुखहरू हुर्किएका छन् ।

बिरुवा रोप्ने र घर निर्माणको इजाजत दिने दुई शाखाको क्षेत्राधिकार भित्र पर्छ । घर नक्सा शाखाले घर निर्माणको इजाजत दिनेदेखि अनुगमनको काम गर्छ भने वातावरण शाखाले बिरुवा रोप्ने र वातावरणीय प्रभावको क्षेत्रमा काम गर्छ । घर बनाउँदा बिरुवा रोप्नुपर्ने नीति लाई कार्यान्वयन गर्ने काम दुवै शाखाको जिम्मेवारीमा छ ।

वातावरण शाखाका प्रमुख इन्जिनियर युगदिप लुइँटेल घरमा बिरुवा रोपिएको वा नरोपिएको अनुगमन नभएको स्वीकार गर्छन् । घर निर्माणको प्रयोजनमा भन्दा बाहेक पनि बिरुवा वितरण गर्ने काम धमाधम भइरहेको उनले जानकारी दिए । गत आर्थिक वर्षमा मात्र ३ हजार बढी बिरुवा वितरण भएको उनको भनाइ छ ।

विभिन्न संस्थाको कार्यक्रम तथा दिवसको अवसरमा हुने वृक्षारोपणमा बिरुवा प्रदान गर्ने गरिएको प्रमुख लुइँटेलले बताए । मुख्यतः आँप र लिचीका बिरुवाहरू टोल विकास सम्म वितरण भइरहेको उनले जानकारी दिए । चालु आर्थिक वर्षमा उपमहानगरपालिकाले वृक्षारोपण र हरित इटहरीको लागि २३ लाख बजेट विनियोजन गरेको लुइँटेलले प्रष्ट पारे ।

घर नक्सा शाखाका प्रमुख इन्जिनियर कैलाश तिम्सिना बिरुवा सम्बन्धित व्यक्तिलाई दिने गरिएको तर कता रोपेका छन् भन्ने बारे थाहा नभएको बताउँछन् । कुनै नियमन र अनुगमन नभएको बताउँदै उनले घर नक्सा शाखाले आफ्नो क्षेत्राधिकारमा काम गर्ने भएकाले बिरुवाको विषय जानकारी नभएको बताए ।

अन्य शाखा र महाशाखाका अधिकृतहरू अन्तर शाखा समन्वय नहुँदा समस्या भएको बताउँछन् । एउटा शाखाको प्रमुख र अर्को शाखा प्रमुख बिच अनौपचारिक भेटघाट बाहेक समन्वयात्मक छलफलहरू नभएको उनीहरू स्वीकार गर्छन् । आपसी छलफल परामर्श तथा समन्वयको हिसाबमा उपमहानगर प्रशासनबाट कुनै पनि वातावरण निर्माण नभएको कर्मचारीको भनाई छ ।

समन्वय र सहकार्यको अभावमा अन्तर शाखा सँग सम्बन्धित धेरै योजनाहरू प्रभावित हुने गरेको कर्मचारीहरू स्वीकार गर्छन् ।