बहु-विवाहको पिडा : कुपोषणमा बालबालिका

इटहरी : एउटै बाबुआमाका सन्तान हुन् अस्मिता, अर्पना र अनिमा चौधरी । पहिला निक्कै फुर्तिला देखिने उनीहरू अहिले निन्याउरो अनुहारमा हुन्छन् । पञ्चायत आधारभूत बिद्यालको क्रमशः ३, ४ र ५ कक्षामा पढ्छन् उनीहरू ।

उनीहरूका बाबु ३ वर्ष अगाडी कतार गएका थिए । बाबु विदेश गएको ७ महिना पनि पुरा हुन नपाउँदै आमाले दोस्रो बिहे गरिन् । नजिकैका पुरुष सँग दोस्रो बिहे भएकोले केही दिन छोरीहरूलाई सँगै राखेर हेरचाह गरिन् । दोस्रो श्रीमानले उनीहरूलाई आफ्नै घरमा लगेर छाड्न भनेपछि उनले पनि त्यसै गरिन् ।

त्यसपछि उनीहरू बेसहारा बने । कहिलेकाहीँ गाउँलेले खानेकुरा दिएर बचाए । तर पछि सन्तुलित खानाको अभावमा तिनै जना कुपोषित हुन पुगे । १ वर्ष अगाडी बाबु पनि विदेश बाट फर्किए । तर उनलेपनि छोरीहरूको ख्याल गरेनन् । बरु दोस्रो बिहे गरेर बस्न थाले । सौतेनी आमाले हेरचाह नगरेपछि कुपोषित नै भइरहे उनीहरू । ३ जना विद्यार्थीलाई यस अघि नै कुपोषणको औषधी खुवाई सकिएको पञ्चायत आधारभूत बिद्यालयका शिक्षक निरकुमार अधिकारीले सुनाए ।

बाच्न सक्ने अवस्था नभएपछि औषधी र भिटामिन खुवाउनु परेको शिक्षक  अधिकारी बताउँछन् । ‘बाबुले अर्की बिहे गरे । आमाको पनि अरूसँगै सम्बन्ध हुन थालेछ ।,’ उनले भने, ‘पछि स्याहार नपुगेर कुपोषित भए ।’ उनले झनै स्पष्ट पारेर बुझाउन खोजे । ‘यो स्कुलमा पढ्ने अधिकांश बालबालिकाको अवस्था यस्तै छ । कसैको आमा पोइला जाने, कसैको बाबुले दोस्रो बिहे गर्ने । सकैको दुबैजनाले दोस्रो बिहे गरेर बच्चालाई छाड्ने ।’ उनले भने, ‘यहाँको अवस्था धेरै विकराल छ । कतिपय विद्यार्थी खान नपाएर कुपोषणको सिकार भएका छन् ।’

सोही विद्यालयको कक्षा ४ मा पढ्ने निशा चौधरी र उनका भाइ निखिलको पनि अवस्था उस्तै छ । उनीहरू पनि स्याहारका अभावमा कुपोषित बन्दै गएका छन् । ७० बर्षीया हजुरआमा सँगै बस्दै आएका उनीहरूको दैनिक आहारमै समस्या हुने गरेको छ ।
उनीहरूका बाबु अर्की आमा सँग इटहरी २ तरहरा बजारमा बस्छन् । आमाले पनि दोस्रो बिहे गरिछन् । हजुरआमा पनि रोगी भएकोले घरको सम्पूर्ण काम उनै दिदिभाईले गर्नुपर्छ ।

२ वर्ष अघि बाबु विदेश गएका रहेछन् । बाबु विदेश गएको ६ महिनामै आमाले दोस्रो बिहे गरिन् । १ वर्षपछि बाबु पनि घर फर्किए । घर आएको ६ महिनामा उनले पनि अर्की महिला सँग बिहे गरे । हाल उनी बजारमा बस्छन् ।

यती सुनाइरहँदा उनीहरू हाँसी रहन्छन् । दुवै जनाको अनुहारमा कुनै निराशापन देखिँदैन । सानैमा दुख बुझेर होला मन पनि कठोर भएको । ‘बाउ विदेश पुग्न नपाई आमा पोइला हिडीन, खान लाउन पुग्दैन कसले देला रिन,’ झन् ठुलो स्वरमा हाँस्दै निशाले भनिन् ।, ‘हामीलाई हजुरआमाले सिकाउनु भएको ।’

५ जना शिक्षक र २५ जना विद्यार्थी रहेको स्कुल भुतबंगला जस्तो देखिन्छ । एडमीसन भएका २५ मा १० मात्र नियमित विद्यार्थी हुन् । अधिकांश बालबालिका अभिभावक विहीन बन्ने गरेकोले समस्या देखा परेको शिक्षक अधिकारी बताउँछन् ।