“बिपी कोइरालालाई नदेखी नै बिपीको फ्यान थिएँ”

इटहरी : बिहान करिब ८ बजे । भर्खरै पत्रीका पढी सकेर चिया पिउँदै थिए तेजप्रसाद सिटौला । उमेरले ८ दशक पुरा गरे पनि उनी जवान झैँ व्यवहार गर्छन् । उनको दैनिकी जवान युवाको झैँ सुरु हुन्छ । बिहान मर्नीङ्ग वाक गर्ने, योगा गर्ने र पत्रीका पढ्ने उनको दैनिकी हो । देश तथा विदेशमा भएका राजनैतिक र समसामयिक विषयको बारेमा निरन्तर अपडेटमा रहन्छन् उनी ।

कुराकानीको सुरुवातमै राजनैतिक विषय समावेश गरिहाल्छन् उनी । समसामयिक राजनैतिक विषयमा हामीलाई बुझाउन खोजे । त्यसमा पनि नेपाली काँग्रेसको पछिल्लो अवस्थाको बारेमा उनी चिन्तित देखिन्थे ।
नेपाली काँग्रेसका पुराना नेता हुन सिटौला । आफू बिपी कोइरालाको बिचार बाटै प्रभावित भएर काँग्रेसमा लागेको बताउँछन् उनी । काँग्रेसमा भविष्य छ भन्ने विश्वास थियो उनलाई र अझै पनि नेपाली काँग्रेस प्रति उनको भरोसा कम भएको छैन ।
तर नेपाली काँग्रेसले अहिले ठुलो अवसर पाएर पनि सदुपयोग नगरेकोमा उनको चिन्ता छ । सरकार अलोकप्रिय भइरहेको बेला काँग्रेस अल्मलीएको उनको बुझाई छ ।

बिपी सँगको भेट
बिपी कोइरालालाई भेट्नु अगाडी नै सिटौला बिपीका फ्यान भइसकेका थिए । पछि बिपी लाई भेटेपछि त झन् उनमा राजनीतिको नशा नै लाग्यो । ‘बिपीलाई नदेखी पनि वहाँको विरोध गर्‍यो भने रिस उठ्थ्यो ।,’ उनी भन्छन् , ‘पछि वहाँ सँग भेट भएपछि धेरै कुरा भए । एकदमै तेजस्वी लाग्यो बिपी मलाई त्यो बेला ।’

तत्कालीन इलामका पार्टी सभापति थिए कृष्ण प्रसाद प्रसाईँ । पहिलो पटक बिपी सँगको भेट उनैले गराएका थिए । त्यो बेला बिपी प्रधानमन्त्री थिए । जतिखेर सिटौला तरुण दलमा आबद्ध थिए । बिपी सँगको पहिलो भेटमा खासै कुराकानी भने हुन पाएन । आफ्नो भविष्य प्रति ध्यान दिन बिपीले सुझाव दिएको बताउँछन् उनी ।
२०१७ साल पौष १ गते तरुण दलको अधिवेशनको मिति तय भएको थियो । सिटौला इलामबाट प्रतिनिधित्व गर्दै अधिवेशनमा सहभागी भएका थिए । बिपी गणेशमान लगायत नेता कार्यकर्ताको ठुलो जमात थियो । सोही दिन नेपाली सेनाको एक टुकडीले बिपीलाई अपहरण शैलीमा लिएर गयो । पछि बिपीलाई जेलमा हालेको भन्ने कुराले सन्नाटा छायो, उनी सम्झिन्छन् ।

राजा महेन्द्रले सत्ता आफ्नो हातमा लिए । त्यसै दिन देखी राजसंस्थाको पतन सुरु भएको उनको बुझाई छ । बिपीलाई जेलमा पनि भेट्न दिइँदैन थ्यो । त्यसपछि उनी राजनीतिमा खासै सक्रिय भएनन् । उनी साहित्यिक रचना तर्फ लागे । तेजप्रसादका कथाहरू नामक कथासङ्ग्रह त्यही बेला प्रकाशित गरे ।
त्यो बिचमा कुनै राजनैतिक गतिविधि गर्ने मौका पाएनन् । त्यो बेला पढेलेखेका मध्ये गनिन्थे उनी । स्नातकोत्तर सकेका उनी अमेरिका जाने निर्णयमा पुगे । अमेरिकामै पढाउने काम पाएपछि त्यतै काम गर्ने सुरमा उनी अमेरिका पुगे ।

सिटौला अमेरिका पुगेकै दिन यता बिपी छुटे । उनलाई अमेरिका बस्न मन लागेन । एक महिनामै उनी नेपाल फर्किए । घर आएर झोला मात्र बिसाए । त्यसपछि उनी बनारस तिर हानिए । बिपी त्यो बेला बनारसमा बस्थे । उनी बिपी बसैकै ठाउँमा पुगे ।
बिहानको समय भेट्न उपयुक्त हुने भएकोले बिहानै गए उनी । भेटेर के भन्ने होला ? के सोध्ने होला भन्ने कौतुहलता राख्दै उनी बस्ने कोठामा पुगेको उनी बताउँछन् ।

‘मैले मन्दिर मा माला लगाएको थिए । वहाँले सोध्नुभयो धर्ममा विश्वास छ ? मैले भने ‘छ’ । यही धर्मका नाममा १ हजार वर्ष युद्ध भएको थाहा छ ? वहाँले पुन प्रश्न गर्नुभयो । ‘त्यो पनि थाहा छ,’ मैले भने ।,’ उनी सुनाउँछन् , ‘हो ! धर्ममा, युवायुवतीमा र नेतामा पनि मोहनी हुन्छ । त्यो मोहनीले मानिसको लक्ष्य निर्धारण भइरहेको हुन्छ भनेर बिपीले भन्नु भयो ।’
‘पहिलो दिनको भेट सकेर उनी फर्किए । त्यस दिन म साथीहरू सँगै गएको थिएँ ।,’ उनी भन्छन् , ‘त्यसैले बिपी बाबुले धेरै कुरा भन्नु भएन । भोलिपल्ट एक्लै आउनु भन्दै बोलाउनु भयो ।’

भोलिपल्ट पनि उनी सखारै बिपीको कोठामा पुगे । उनी भर्खरै नुहाएर बसेका रहेछन् । सिटौला कोठामा छिरेपछि बिपीले राजनीति गर्ने नै सोच हो ? भन्दै पुनं सोध्नुभयो ।
‘राजनीति गर्नेकैलागी लागीराछु मैले उत्तर दिएँ,’ उनी भन्छन् । त्यसपछि बिपी एक छिन मौन भए । राजनीति गर्ने मान्छेले सबै कुरा त्याग्नु पर्छ । छोराछोरी, श्रीमती, परिवार र सम्पत्ति केही भन्न हुँदैन भन्दै बिपीले सम्झाए ।

बिपीले आफूलाई थोरै मान्छे भए पुग्ने बताए । मान्छे धेरै भएर केही पनि नहुने तर क्वालिटीका मान्छेहरू थोरै भए पुग्ने बिपीले सुझाए । त्यति मात्र हैन ।
राजनीति गर्नेले घिन मान्न नहुने बिपीको बुझाई थियो सिटौला थप्छन् । राजनीति गर्नेले सबैभन्दा विकृत मानिएको वेश्यालयलाई पनि सुन्दर मान्नुपर्ने हुन्छ । वेश्यालयमा गए पनि भोट माग्ने क्षमता राख्नुपर्छ । राजनीतिमा विश्वासको सीमा हुनुपर्छ भनेर बिपीले त्यही बेला भनेको सिटौला बताउँछन् ।
‘बिपीले त्यही दिन मलाई तेह्रथुम जान भन्नु भयो । मैले हुन्छ भने । मलाई बिपीको प्रेरणाले काम गरेको थियो । वहाँले नभनेको भए म तेह्रथुम जाने थिइन ।,’ उनी भन्छन् ,‘ त्यसपछि म नेपाल फर्किए । तेह्रथुम गएँ । तर सङ्गठन गर्ने अवस्था थिएन । राती राती भूमिगत भएर एक्लै कुद्थे म ।’त्यति बेला उनको परिवार मोरङमा बसाई सरिसकेको थियो । तर पनि बिपीले भनेपछि मान्नुपर्छ भन्ने लागेर तेह्रथुममै बस्न थाले सिटौला ।

२०३३ सालमा मेलमिलापको नीति लिएर नेपाल फर्किने भए बिपी । सिटौलालाई पनि भारतको पुर्णीया सम्म आउन निम्तो पुग्यो । खुसी हुँदै पुर्णीया पुगे उनी । दुइदिन पछि पटनामा बृहत् कार्यक्रमको आयोजना गरिएको थियो । बिपीको योगदानको व्याख्या गर्दै भारतीय नेताहरू भावुक भएको सम्झिन्छन् सिटौला ।
उनी नेपाल आउने मिति तय भयो । बिपी काठमाडौँ आए । स्वागत गर्न सिटौला लगायत कार्यकर्ताहरू विमानस्थल पुगेका थिए । बिपी एयरपोर्टबाटै गिरफ्तारमा परे । सेना प्रहरीले बलजफती गर्‍यो । बिपीलाई भेट्न पुगेका कार्यकर्ता माथि हमला गर्‍यो । सिटौला पनि प्रहरीको दमनमा परे ।
त्यसपछि उनी पुन: जिल्ला गए । तर जिल्ला तिर सङ्गठन गर्ने अवस्था थिएन । पछि बिपी छुटेपछि २०३६ सालमा जनमत सङ्ग्रह भयो । काँग्रेस पराजित भएपछि पछि मेची महाकाली अभियान सुरु भयो ।

पछि २०३९ सालमा बिपी बित्नुभयो । बिपीले त्यो भन्दा अगाडी नै परशुनारायण चौधरी लाई उ मेरो भविष्यको प्रधानमन्त्री भन्नुहुन्थ्यो । तर पछि उनले पार्टी छाडे । त्यहीँ प्रधानमन्त्रीको धङधङी लागेर उनले पार्टी छाडेको सिटौलाको बुझाई छ ।
पाँचथरका बखानसिंह लिम्बु पनि काँग्रेसका प्यारा थिए । उनका दुई छोरा सहिद भइसकेका थिए । पछि उनले पनि पार्टी छाडे । उनी मन्त्री पनि भए । उनको मृत्युमा मलामी कम भएको प्रति सञ्चार माध्यमले पनि ब्यङ्य गरेको सम्झन्छन् उनी ।
बिपी पछि गणेशमान सर्वोच्च नेता हुनुभयो । किसुन जी पार्टी सभापति हुनुहुन्थ्यो । त्योभन्दा अगाडि बिपी आफू निर्णय लिएर पार्टीमा छलफल गर्न थाल्नुहुन्थ्यो । यो सबै कुरा नजिकबाट नियालिरहेका थिए सिटौला ।

किसुन जी ठट्टा गर्ने तर एकदमै गहन कुरा गर्ने खालका नेता भएको बताउँछन् सिटौला । बौद्धिकता को लागि बिपी पछाडि का मान्छे हुन थिए किसुन जी ।
तर गणेशमान र गिरिजाप्रसाद भने सङ्गठन गर्नमै व्यस्त हुने उनको भनाई छ ।

गिरिजाप्रसाद बिपी जेलमा हुँदा पनि सङ्गठन गर्दै हिँड्ने गरेको उनी सुनाउँछन् । भारतबाट पसेर तराई तिर सङ्गठन गर्ने गरेको उनी बताउँछन् । त्यसैको आडमा अहिलेसम्म तराईमा काँग्रेस टिक्न सकेको उनको बुझाई छ ।

लामो राजनैतिक यात्रा गरेका उनी लाभको पदका भने पुग्न सकेनन् । २०६३ सालमा नेपाली काँग्रेसको आमन्त्रित केन्द्रीय सदस्य भए । पछि उनी सुकुम्वासी आयोगको उपाध्यक्ष भए । त्यसपछि उनको उमेरले पनि साथ दिन छाड्यो । भर्खरै ७९ पुगेर ८० लागेका उनी जवान झैँ हिँडडुल गर्छन् । राजनैतिक र दार्शनिक पुस्तक अध्ययनमै उनको दैनिकी बित्ने गरेको छ ।

त्यो बेलाको राजनीति सम्झिँदै उनी अहिले धक मान्छन् । कहीँ नभएको धर्म निरपेक्षताको एजेन्डा ल्याएर विवाद सृजना गर्न खोजेको उनको बुझाई छ । पद र पैसामा धर्म बिक्री भएको मान्छन् उनी । नेताको सानो गल्तीले मुलुकले कति ठुलो क्षति बेहोर्नु परिरहेको छ भन्ने कुरा यस्तै घटनाले पुष्टि गर्ने उनी बताउँछन् ।
अब गिरिजा प्रसाद कोइराला किसुन जी र बिपी सँगको कुराकानीलाई समेटेर पुस्तक निकाल्ने योजनामा लागेका छन् उनी ।