_1725945816.gif)
धरान : लिम्बु जातिले परपूर्वकाले देखी धार्मिक अनुष्ठानहरू गर्दै आएका मुन्धुमहरूमा मानिस परिवारमा जन्मनुअघि गर्भमा आएदेखीको जीवन दर्शनका साथै मृत्युपछि पुगिने परलोक सम्मको परिकल्पना रहेको बारेमा लिम्बु समाजका अगुवा तुम्याहाङहरुले परिचर्चा गरेका छन् ।
शनिवार धरानमा आयोजित ‘तङसिङ मुन्धुम’ पुस्तकको विमोचन समारोहमा टिप्पणीकारहरूले मुन्धुमका बारेमा परिचर्चा गरेका हुन् ।
युमा साम्यो महासभाद्वारा प्रकाशित पुस्तकको मुन्धुम सङ्कलक, सम्पादक मेहेरमान लाबुङ र हर्कजंग कुरुम्बाङ हुन् । २६५ पृष्ठको पुस्तकमा १२ खण्डमा विभाजित छ । सबै खण्डहरूमा कुल ३१ वटा मुन्धुम समेटिएका छन् । उक्त मुन्धुमहरू फेदाङ्मा, येबा, सम्बाहरुले विविध धार्मिक अनुष्ठानहरू सम्पन्न गर्न प्रयोग गर्दै आएका छन् ।
मुन्धुमको माध्यमबाट धार्मिक अनुष्ठान सम्पन्न गर्न तङसिङ ‘तक्मा’ ठड्याउनु आवश्यक पर्दछ । आवश्यक सामाग्री सहित सजाइएको दुई वटा बाँसको लिङ्गोलाई तङसिङ भनिन्छ । तङसिङ मुख्य रूपमा २ प्रकारका हुन्छन् । जीवित मानिसहरूको सुख समृद्धिका लागि हिङ तङसीङ स्थापना गरिन्छ । मृत्युपछि गरिने कृयाकर्मका लागि सि तङसिङ खडा गरिन्छ ।
तङसीङको वरिपरि घुमेर मुन्धुम फलाक्दै विभिन्न अनुष्ठानहरू सम्पन्न गरिन्छ । पुस्तकमा सोही मुन्धुमहरू सङ्कलित छन् । कतिपय अनुष्ठान तङसिङ बिना पनि सम्पन्न गरिन्छ । पुस्तकमा सबै मुन्धुमहरू समेटिएका छन् । मुन्धुम सङ्कलक वयोवृद्ध मेहेरमान लाबुङले श्रुति परम्परामा चलिआएको मुन्धुम लेख्य परम्परा र त्यसमा पनि नेपालीमा अनुवाद हुँदा निकै शब्दहरू अपभ्रंश भएको बताउँदै भने ‘मुन्धुम ट्रान्सलेट हुन सक्दैन ।’
लाबुङले बाल्यकालमै बुवाले अनुष्ठानहरूमा प्रवचन गरेको मुन्धुम सुन्दा आफू प्रभावित भएको बताए । लाबुङ अहिले ८४ वर्षका छन् । उनले २२ वर्ष पल्टने जीवन बिताएर फर्किए पछि २०३६ साल देखी बुवाबाट सुनेर आफूले लिखित मुन्धुम तयार गर्न थालेका हुन् । उक्त सङ्कलन याक्थुङ लिम्बु भाषामा २०६४ सालमा प्रकाशित भएको थियो ।
मुन्धुम सङ्कलक हर्कजंग कुरुम्बाङले पछिल्लो समय उक्त मुन्धुमहरूलाई सिरिजंगा लिपि, याक्थुङ लिम्बु भाषा र नेपाली भाषामा अनुवाद गरी ३ तहमा नयाँ कृति तयार गरेका हुन् । यसअघि कुरुम्बाङले लिम्बु–नेपाली शब्दकोश प्रकाशित गरिसकेका छन् । उनी कुरुम्बाङ वंशावली तथा इतिहासका लेखक, सम्पादक पनि हुन् । उनको सिरिजंगा लिपिमा ‘लुङथुङ’ यात्रा संस्करण पनि प्रकाशित छ।
समारोहमा उक्त पुस्तकको विमोचन प्रमुख अतिथि प्रदेश १ का पूर्व प्रमुख, प्रा.डा.गोविन्दबहादुर तुम्बाहाङ, डा.रामनारायण कन्दङवा, सहप्राध्यापक चन्द्र फोम्बो लिम्बुले संयुक्त रूपमा गरेका हुन् । प्रा.डा. तुम्बाहाङले मुन्धुम लिम्बु समाजको धार्मिक ग्रन्थ मुन्धुम जन्मनु अघि देखी मृत्युपछि सम्मको बाटो देखाउने दर्शनशास्त्र भएको बताए । मुन्धुम बुझ्न र यसमा भएको प्रेरक कुरा आत्मसात् गर्न याक्थुङ भाषा बुझ्न र बोलचाल गर्न जरुरी भएको उनको भनाई थियो ।
सहप्राध्यापक.फोम्बोले मुन्धुम संसारका अन्य धर्मशास्त्रहरू जतिकै महान् भएको बताउँदै यसलाई विश्वव्यापीकरण गर्न सके मुन्धुमले जीवन र जगतका लागि दिएको वैज्ञानिक, नैतिक सन्देशबाट मानव समाज लाभान्वित हुने बताए । वरिष्ठ पत्रकार हर्ष सुब्बाले मुन्धुम लेख्य परम्परामा आएपछि पछिल्लो समय मुन्धुमका धेरै कृतिहरू प्रकाशनमा आएको बताउँदै ‘तङसिङ मुन्धुम’ नयाँ माइल खुट्टी भएको उल्लेख गरे ।
पत्रकार प्रदीप मेयाङबोले मुन्धुमको मौलिकतामा प्रश्न उठ्ने किसिमका उदाहरणहरू पनि भेटिने गरेको बताए । मुन्धुममा पृथ्वीनारायण शाहको पालको सिक्काको उल्लेख भेटिएकाले मुन्धुम दुई अढाई वर्ष मात्र पुरानो होकि भन्ने तर्क उठ्न सक्ने उनको भनाई थियो । युमा साम्यो महासभाका महासचिव डा.रमेश इजमले याक्थुङ लिम्बु समुदायलाई मौलिक धर्म प्रति फर्काउन मुन्धुमको बारेमा बढी भन्दा बढी चर्चा परिचर्चा आवश्यक भएको बताए । कार्यक्रम सन्तोष कुरुम्बाङले सञ्चालन गरेका थिए ।
