_1749430366.gif)
- खेमराज सुवेदी
शोभाराम ओली ज्यूको साहित्य प्रतिको रुझान र समर्पणको कारण केही समयको अन्तरालमा कतारको नेपाली साहित्यले दुईवटा नेपाली भाषाको कृति वहाँ मार्फत आफ्नो साहित्यिक भण्डारमा भण्डारण गर्न सफल भएको छ। २०७९ सालमा “सुलभ” र लगभग तीन वर्ष पछि "अटेलिस जोइ" कृतिको कतारमा १८ जुलाई २०२५ शुक्रवारको दिन अनेसास कतार च्याप्टर र नवोदित वाचनालयले संयुक्त रूपमा कार्यक्रमको आयोजना गरेर 'अटेलिस जोइ' उपन्यासको विमोचन गरे ।
आफ्ना विचारका बीउलाई पात्रको प्रयोग गरेर पाठकको मस्तिष्कमा छर्दै वैचारिक बाली लगाउन सफल वैचारिक कृषक हुन्, शोभाराम ओली। "अटेलिस जोइ" शोभाराम ओलीद्वारा लिखित एक गहन सामाजिक, मनोवैज्ञानिक र सांस्कृतिक उपन्यास हो, जसले नेपाली समाजको विविध तह, वर्ग, सङ्घर्ष, प्रेम, पीडा, र आशाका विम्बहरूलाई उजागर गर्छ। यो कृति नेपाली साहित्यमा नयाँ सोच, गहिरो संवेदना र समकालीन चेतनाको एउटा उत्कृष्ट मिसाल हो भनेर भन्न सकिन्छ। यसको कथा वाचन, भाषा र दर्शनले पाठकलाई केवल कथा पढाउने मात्र होइन, आफैँलाई पनि नियाल्न बाध्य पार्छ।
"अटेलिस जोइ" को कथा बहु आयामिक छ। उपन्यासले ग्रामीण जीवन, सहरको आकर्षण, सामाजिक विभेद, पारिवारिक सम्बन्ध, प्रेम–विरह, र अस्तित्वको खोजीलाई केन्द्रमा राखेको छ। कथा मुख्य पात्रहरूका जीवन सङ्घर्ष, उनीहरूको मनोभाव, र समाजसँगको अन्तर्क्रिया वरिपरि घुमेको छ।
उपन्यासको सुरुवात गाउँको परिवेशबाट हुन्छ, जहाँ पात्रहरूको बाल्यकाल, उनीहरूको सपना र सीमितताहरू देखिन्छन्। पाठकलाई उपन्यासले घरी घरी गाउँको परिवेश सँग साक्षात्कार गराउँछ।
कथाको बहाव सँगै पात्रहरू क्रमशः सहर तिर आकृष्ट हुन्छन्, जहाँ उनीहरूले नयाँ चुनौती, अवसर र द्वन्द्वको सामना गर्छन्। कथामा प्रेम, मित्रता, धोका, परिवारको विखण्डन, र समाजको कठोर यथार्थ उजागर गरिएको छ।
अटेलिस जोइको आवरण आर्टिस्ट रसिक राजले तयार गरेका हुन्। उपन्यासको भाषा सम्पादन प्रोल्लास सिन्धुलीयले गरेका हुन् भने पुस्तकको प्रकाशन बि एन पुस्तक संसार प्रा ली ले गरेको हो।
उपन्यास ३२८ पेज सहित, बीस-अध्यायमा विभाजित छ, प्रत्येक अध्यायले नयाँ मोड, पात्रको विकास र कथाको गहिराइ थप्दै जान्छ। समयक्रम र फ्ल्यासब्याकको प्रयोगले कथालाई अझै सशक्त बनाएको छ।
सन्तोष नामक पात्र उपन्यासको आत्मा हुन्। उनी गाउँमा जन्मेका, सङ्घर्षशील, संवेदनशील र सपना देख्न सक्ने पात्र हुन्। सन्तोष ' को जीवनमा प्रेम, परिवार, समाज र आफ्नो अस्तित्वको खोजी छ। जातीय विभेदले थलिएको समाजमा जन्मिएका उनी "गाउँको साँघुरो गल्लीमा हिँड्दा हरेक पाइलामा आफ्नै छायासँग डराउँछन् "। नेपाली समाजमा व्याप्त रहेको जातीय विभेद र यसको मानसिक असरको बिम्ब सन्तोष मार्फत लेखकले प्रस्तुत गरेका छन्।
माया, सन्तोष ' को प्रेमिका हुन्। उनी विद्रोही, साहसी र स्वतन्त्र सोचकी युवती हुन्। मायाले आधुनिक नेपाली महिलाको आकाङ्क्षा, सङ्घर्ष र आत्मसम्मानको प्रतिनिधित्व गरेकी छिन्।
एउटा बिकट गाउँमा महिलाको रूपमा जन्मिएर पनि उनी हरपल स्वतन्त्रताको स्वाद चाख्न आतुर रहन्छिन्। समाजमा रहेका विभेदी नीति रूपी फलामे साङ्लामा आफू बाँधिएको अनुभूतिले उनलाई कथाको अन्त्य सम्म पिरोल्छ। यो पात्र स्वभावले सन्तोषको ठ्याक्कै विपरीत छ, जीवनमा "सन्तोष" प्रगतिको वाधक रहेको र सङ्घर्षको सहाराले नै जीवनलाई लक्षमा पुर्याउन सकिने कुरामा विश्वास राख्छिन् माया ।
"प्रेम भनेको दया होइन, सन्तोषलाई " मलाई तिम्रो प्रेम चाहिको हो, तिम्रो दया चाहिएको होइन भनेर भन्छिन्, प्रेममा समेत विद्रोह गर्ने साहसी विद्रोही महिलाको रूपमा मायालाई चित्रित गरिएको छ।
देश बाहिरका सह-पात्र हीरा (कतार), आनन्द, किरण ((दुबई) तथा देश भित्रका सह-पात्रमा आइते, चन्चली, खलाबोटे मास्टर तथा उनकी श्रीमती पानकली, "भने पछि" थेगो भएका साहू प्रसादे, सुजता, सुनिता आदि सहपात्र छन् भने अन्य पात्रहरूमा माता-पिता, साथीहरू, गाउँका बुढापाका, सहरका सहकर्मी आदि सबैले कथामा गहिरो प्रभाव छाडेका छन्। यी पात्रहरूले नेपाली समाजमा रहेका विभिन्न वर्ग, सोच र संस्कृतिको प्रतिनिधित्व गरेका छन्।
उपन्यासले नेपाली समाजको वर्गीय, जातीय, लैङ्गिक विभेद, गरिबी, बेरोजगारी, शिक्षा, वैदेशिक रोजगार, द्वन्द्व कालिन घटना र राजनीतिक अस्थिरतालाई गहिरो ढङ्गले चित्रण गरेको छ। मुख्य पात्रले जातीय विभेदको कारण समाजको आँखामा आफू सधैँ दोषी रहेको अनुभूत गर्दछन्। पात्र मार्फत गरिबीको पीडालाई कस्तो हुन्छ भनेर देखाउने प्रयत्न गरिएको छ, गरिबीको स्वाद चाख्नेलाई मात्र भोकको पीडा थाहा हुन्छ" भनेर पात्र मार्फत अभिव्यक्त गराइएको छ।
प्रेम उपन्यासको केन्द्रमा छ। तर यो प्रेम केवल दुई पात्र बिचको सम्बन्ध मात्र होइन, अस्तित्वको खोजी, आत्मसम्मान र स्वाभिमानसँग समेत गाँसिएको छ। पात्रहरूले आफ्नो पहिचान, आत्मसम्मान र जीवनको अर्थ उपन्यासको अन्त्य सम्म पनि खोजिरहेका हुन्छन्। उनीहरूको सङ्घर्ष, असफलता र आशाले उपन्यासलाई दार्शनिक गहिराइ दिएको छ। सहर र गाउँबिचको द्वन्द्व, आधुनिक सोच र परम्परागत मूल्यबिचको सङ्घर्ष उपन्यासको अर्को महत्त्वपूर्ण पक्ष हो।
उपन्यासको नेपाली भाषा सरल, प्रवाहपूर्ण र भावनात्मक छ। रोल्पाको सेरोफेरोमा बोलिने स्थानीय भाषा / शब्द (जस्तै छकालै -बिहानै, हिजो-बिलि), उखान - टुक्का, ग्रामीण बोलीको प्रयोगले पात्र र परिवेशलाई जीवन्त बनाएको छ। जसले पाठकलाई घरीघरी रोल्पा पुगेको अनुभव गराउँछ।
कतिपय ठाउँमा गहिरो दार्शनिक र कवितामय शैलीको प्रयोग यस उपन्यासमा गरिएको छ। गीत, कविता, प्रेमपत्र सबैको सँगालो हो "अटेलिस जोइ", यसमा सबै अटाएका छन्।
‘खुसी खोज्दा मृत्यु पायौँ नियति हो कस्तो
अधुरो भो हाम्रो जीवन घाम छायाँजस्तो ....’
सिस्नेबाट सिरिरि चल्यो बतास
बिछोडको पीडाले मनै हतास…..
'घरको हेला, माइतीको झन् हेला!
कुइरेपानी कटाइदेऊ दाइ साहिँला !’
सामाजिक र सांस्कृतिक सन्देश
उपन्यासले समाजमा विद्यमान अन्याय, जातीय विभेद, र कुरीति विरुद्ध सशक्त आवाज उठाएको छ। यो उपन्यासलाई समाज रूपान्तरणको निम्ति चाहिने एउटा उज्यालोको पुञ्ज मान्न सकिन्छ । पात्रहरूको सङ्घर्ष मार्फत पाठकले परिवर्तन र सुधारको प्रेरणा प्राप्त गर्न सक्छन्। नेपाली ग्रामीण जीवन, पर्व, परम्परा र संस्कारको चित्रणले उपन्यासलाई मौलिक बनाएको छ। उपन्यासकारले यस पुस्तक मार्फत "संस्कार भनेको केवल नियम होइन, जीवनको मुख्य आधार हो" भन्ने तथ्यलाई प्रमाणित गरेका छन्।
कृतिले कतारको सेरोफेरो र विश्वकप २०२२ लाई समेत छोएको हुँदा, कृति पढ्दै गर्दा पात्रको रूपमा कतारमा रहेका पाठकहरूले आफैँलाई कतिपय स्थानमा भेट्टाउन सक्छन् । कतिपय स्थानमा कतारमा गरिने शुक्रवारीय कार्यक्रमका दिन चर्याका प्रसङ्ग, तथा पाठकहरूका प्रेम र सङ्घर्षका कथा - व्यथालाई समेत यस कृतिले सुसेलेको सुन्न सकिन्छ।
उपन्यासमा एउटा चाखलाग्दो नीति कथा छ। कथाको शिक्षा यस्तो छ: आफ्नै दुःख पचाउन र त्यससँग बाँच्न हामीलाई धेरै सहज हुन्छ । जब हामी अरूको दुःखको पोको बोक्ने कल्पना गर्छौ “, त्यति बेला मात्र थाहा हुन्छ कि आफ्नो दुःखको पोको नै कम गाह्रो र सह्य हुन्छ भन्ने। किनकि हामी अर्काको दुःखको पोको सँग अभ्यस्त हुन्नौ। त्यसैले आफ्नो दुःखको पोको बोकेर अगाडि बढ्नु नै जीवनको सहज उपाय हो।
यस पुस्तक मार्फत व्यक्त गरिएका विद्रोहका विचारहरूले समाजमा सकारात्मक रूपान्तरण ल्याउन सक्षम छन् भनेर विश्वास गर्न सकिन्छ। यो एउटा काल्पनिक कथा मात्र होइन, अनुभवजन्य कृति समेत हो। यो कृति पढ्दै गर्दा प्रत्येक भागमा पाठकले स्वयं आफू कथामा जोडिएको अनुभूति गर्न सक्छन् ।
अटेलिस जोइ पढ्दा पाठकले आफ्नै जीवन, समाज र सम्बन्धको गहिरो अर्थ खोज्न थाल्छन्। उपन्यासमा उठाइएका प्रश्न, देखाइएका पीडा, प्रस्तुत गरिएका विचार र आशाले पाठकको मन अवश्य छुन्छ। नेपाली समाज बुझ्नको लागि यो पुस्तक पढ्दा लगभग पुग्न सक्छ। यो उपन्यासमा पाठकले केवल मनोरञ्जन मात्र प्राप्त गर्दैनन्, उपन्यास मार्फत, चेतना र परिवर्तनको आह्वानलाई स्पष्ट सँग सुन्न सक्दछन्।
