गलत खानपान प्रदुषित वातावरण र अस्वस्थ जीवनशैलीका कारण पछिल्लो समयमा मिर्गौला रोगी बढिरहेका छन् । त्यस्तै, उच्च रक्तचाप र मधुमेहको समस्यालाई बेवास्ता गर्ने मानिसमा पनि मिर्गौला बिग्रिने सम्भावना बढेर जान्छ । पत्थरी हुनु अहिले मिर्गौलाको मुख्य समस्याका रुपमा रहेको छ । मिर्गौलामा साना बालुवाजस्ता पदार्थ, क्याल्सियमका टुक्रा, अक्सालेट, युरेट र फस्फोरस एकै ठाउँमा जमेर पत्थरी बन्छ । यी पदार्थका कण पिसाबमा जम्छन्, बिस्तारै आकार बढ्दै गएपछि पत्थरी बन्छ । मिर्गौलाका पत्थरी धेरै किसिमका हुन्छन् ।

कारण

१, शरीरमा पानीको कमी हुँदा मिर्गौलामा पत्थरी हुने गर्छ । पानी कम हुँदा पिसाब राम्ररी हुन पाउँदैन, फलस्वरुप मिर्गौलामा पत्थरी जम्दै जान्छ ।
२, गर्मीमा बस्ने, पानी कम पिउने मानिसमा मिर्गौलामा पत्थरी बढी देखिने गर्छ । त्यस्तै, धेरै तातो वातावरणमा लामो समयसम्म काम गर्ने मानिसमा समेत पत्थरीको समस्या हुन्छ । जस्तै, होटेलको भान्सामा लामो समय बिताउने तथा तातो वस्तुसँगको सम्पर्कमा रहने अधिकांशमा मिर्गौलामा पत्थरी हुनसक्छ ।
३, शरीरमा क्याल्सियमको मात्रा बढी भएमा समेत पत्थरीको सम्भावना रहन्छ ।

लक्षण

१, मिर्गौलाको सानो आकारमा पत्थरी भएमा खासै लक्षण देखिँदैनन् । तर, पत्थरी बढ्दै गएमा पेट दुख्ने, संक्रमण हुने, पिसाब पोल्ने र पिसाबमा रगत देखा पर्नेजस्ता लक्षण देखिन्छन् ।
२, विस्तारै शरीर कम्पन हुने, भोक नलाग्ने, छटपटी हुनकासाथै मिर्गौलासमेत फेल हुनसक्छ ।
३, सुरुवाती लक्षण बेवास्ता गर्ने कारण अधिकांश मानिस मिर्गौला पुरै फेल भएपछि मात्र चिकित्सककहाँ पुग्ने गरेको पाइन्छ । तसर्थ, यस्ता लक्षण देखापरेमा समयमै चेकजाँच गराउनुपर्छ । एक्सरे, सिटिस्क्यान, अल्ट्रासाउण्ड गरेर पत्थरीको अवस्था पत्ता लगाउन सकिन्छ ।

रोकथाम र उपचार
१, खानपान र जीवनशैलीमा ध्यान दिन सके पत्थरी हुनबाट बच्न सकिन्छ । साथै, प्रशस्त मात्रामा पानी पिउनु जरुरी हुन्छ । माछा, मासु, चिया, कफि र सागपात आदि ठिक्क मात्रामा खानुपर्छ । क्याल्सियमजन्य खाद्यपदार्थ अत्याधिक पनि सेवन गर्नुहुदैन ।
२, सामान्य अवस्थामा रहेको पत्थरी औषधीको प्रयोगबाट निको हुन्छ । शल्यक्रियाबाट पनि पत्थरीको उपचार गर्न सकिन्छ । विरामीलाई खासै असर नपर्ने गरी उपचार हुने विभिन्न उपचार पद्धति आजभोलि भित्रिएका छन् ।
३, ल्याप्रोस्कोपी, युरेटेरोस्कोपी, लेजरजस्ता उपचार पद्धति अपनाएर मिर्गौलाको पत्थरीको उपचार गर्न सकिन्छ ।

डा. दिपेश गुप्ता
युरोलोजिस्ट नेपालगञ्ज मेडिकल कलेज