झापा :महेन्द्र राजमार्ग अन्तर्गत कमल गाउ“पालिका वडा नं. ४ मा पर्ने चुलाचुली मोडबाट २ किलोमिटर दक्षिण झरे पछि युवा उद्यमी सञ्जिवकुमार राईले सञ्चालन गरेको कुलुङ बंगुर फर्ममा पुगिन्छ । युवा जोस जागरले सञ्चालित ब्यवसायिक बंगुर पालनका लागि गतिलो उदाहरण पेश गर्नु भएका राईको शाहस र हिम्मतले जो कोहिलाई मोहित पार्न सक्छ । ब्यवसायिक बंगुर पालनको सोच बनाएका उद्यमीहरुका लागि एउटा प्रेरणाको श्रोत बनेको यस फर्ममा दैनिक जसो सरदर ५ देखि ७ जना सम्म अवलोकन गर्ने कृषकको आवागमन हुने गरेको छ ।
झापा जिल्ला साविक तोपगाछी गा.वि.स. वडा नं. ५ हाल कमल गाउपालिका वडा नं. ४ मा जन्मनु भएका ४६ वर्षिय युवा उद्यमी सञ्जि कुमार राई नेपालकै पुिर्व क्षेत्रका एक उदाहरणीय कृषि ब्यवसायी हुनुहुन्छ । सुरुवातको स्थिती अत्यन्तै नाजुक आर्थिक अवस्थाको सामना गर्नु भएका राईले विगत केहि वर्ष यता ठुलो मिहेनतका साथ सफल कृषक वन्न प्रयत्नसिल हुनुहुन्छ । पारिवारिक अवस्थाका कारण सुरुवातको समयमा दुःख पिडा संग रुमलिदै आफ्नो कृषक पेशालाइ निडर रुपमा अगाडि वढाउनु भएका राई अथक प्रयासवाट आज समाज अनि राष्ट्रकै नमुना कृषकको रुपमा परिचित हुनुहुन्छ ।
कुलुङ बंगुर फर्मको विधिवत रुपमा २०६१ सालवाट सुरु भए पश्चात व्यबसायीक ढंगवाट बंगुर पालनको थालनि गर्नु भएका राई आज बंगुर पालनका क्षेत्रमा एक विषेषज्ञको रुपमा समेत परिचित हुनुहुन्छ । करिव २६ कठ्ठा क्षेत्रफनमा फैलिएको यो बंगुर फर्म भित्र हा“स पालन पनि रहेको देख्न सकिन्छ । सुरुको लगानि रु ५५० रहेको यो बंगुर फर्मको हालको संरचना तथा यहा ब्यवस्थित रुपमा पालिएका बंगुरको लागत आंकलन गर्न समेत निक्कै मुस्किल पर्ने देखिन्छ । यस फर्ममा रहेका वंगुरका जातहरुमा हेम्पसायर, ल्यान्द्रइज, योर्कसायर, ड्युरो लगायतका रहेका छन् । करिव ४ करोड लगानि भइकेको यो कुलुङ बंगुर फर्म भित्र वंगुरको हर्रा जातवाट क्रस गरीएको भनिएको वंदेलको समेत पालन गरिएको छ ।
राज्यले डेढ लाखभन्दा बढीको संख्यामा रहेका साना तथा घरेलु उद्योगहरूलाई पनि ५ प्रतिशत ब्याजदरमा ऋण पाउने व्यवस्था गर्ने, प्रत्येक निर्वाचन क्षेत्रमा एउटा औद्योगिक ग्रामको स्थापना गर्ने, साना तथा घरेलु उद्योगहरूलाई नया“ प्रविधियुक्त बनाउन सहयोग गर्दै काउन्सिलिङको व्यवस्था गर्नसके साना तथा घरेलु त्यसै गरि यस्ता कुलुङ बंगुर फर्म जस्ता ठुला फर्म तथा उद्योगहरूले ठूलो राहत पाउनेछन् । आजको सन्दर्भमा औद्योगिक उत्पादन बढाउने, निर्यात बढाउने र रोजगारी बढाउने क्षमता भएका यी साना, मझौला तथा घरेलु उद्योगहरूलाई राज्यले स्तरीकरण गरेर सहयोग गर्न जरुरी छ ।
कृषि उपज तथा पशु पालनका क्षेत्रमा प्रविधिको विकास भए संगै कृत्रिम गर्भाधानको पनि विकास भइरहेको छ । यहि कुलुङ वंगुर फर्म हो जस्ले बंगुरको नस्ल सुधार तथा गुणस्तरिय पाठा पाठी उत्पादनका लागि ए.आइ प्रविधि अर्थात कृतिम गर्भाधान गराउने ल्यावको नेपालको पुर्वि क्षेत्रमा पहिलो पटक विकास गरी प्रविधिको क्षेत्रमा समेत निक्कै फड्को मारिरहेकोे छ ।
गाउ“–गाउ“मा प्रविधि युक्त तवरले सञ्चालन गरेका यो कृषि फर्मले सवै क्षेत्रमा सफलता हात परिरहेको अवस्थामा बंगुर पालक कृषक तथा पाल्न चाहने किसानका लागि एउटा अध्ययन केन्द्रको रुपमा लिन सकिने संभावना प्रचुर रहेको छ । कृत्रिम गर्भाधान (ए.आइ. प्रविधि ) यस फर्ममा भित्रिए स“गै फर्मबाट सेवा पुग्ने ठाउका सम्पुर्ण कृषकलाई अव भाले बंगुर पाल्नु पर्ने झन्झट बेहोर्ने समस्या पनि निराकरण भएको छ । नेपाल अधिराज्य भर यह“ा उत्पादन भएका पाठा पाठि निर्यात हुने हुदा राज्यमा नस्ल सुधार भएका तथा उन्नत जातका बंगुरको सहजता समेत बनिरहेकोे छ ।
यस बंगुर फर्ममा ७ जनाले प्रत्यक्ष रोजगारी गरीरहेका छन् भने यह“ा पालिएका बंगुरहरु निक्कै राम्ररी फस्टाएका देखिन्छन् । यो फर्म अवलोकन गर्न आउने जो कोही यहा“को भौतिक संरचना देखेर आश्चार्य पर्नु कुनै नौलो कुरा होइन । आधुनिक तवरले निर्माण गरिएका बंगुरका खोरहरुले निक्कै आकर्षक तथा मनमोहक दृश्याअलोकन गर्दाको मजानै फरक हुन्छ ।
राज्यले बंगुर पालन, गाई पालन, भैसि, कुखुरा, माछा, तथा बेमौसमी तरकारी लगायतका उत्पादन क्षेत्रका ४०–५० वटा नमुना योजनाहरू बजेटले घोषणा गरी यसमा साझेदारी सहकारी मार्फत उत्पादन गर्ने किसानलाई अनुदान दिने व्यवस्था गर्नुपर्छ । त्यसै प्रकारले सरकारले प्रदान गरेको ५ प्रतिशतको सस्तो ऋण ग“ाउघरमा रहेका कृषि सहकारी बैंक तथा लघुवित्त संस्थाहरू र गा“उघरमा रहेका सहकारी संस्थाहरू समेतका माध्यमबाट वास्तविक किसानले यो सुविधा पाउने व्यवस्था हुनुपर्छ । यसको साथै गा“उघरमा गरिबीको रेखामुनि रहेका जनसमुदाय, ग्रामीण महिला, सुकुम्वासी, कमैया, हलियालाई आबद्ध गरी गा“उमा हुने कृषि उत्पादन कार्यमा संलग्न गराउने सहकारीलाई व्यवसाय सुरु गर्न सरकारले बिउ प“ुजी अनुदान दिने घोषणा गर्नुपर्छ । यसले गाउ“घरमा रोजगारी बढाउछ संगसगंै उत्पादनमा पनि बृद्धि हुन्छ । समग्र अर्थतन्त्रमा नया“ गति दिन्छ । नेपालले कृषि उत्पादन बढाउने, गा“उघरमा रोजगारी बढाउने सबै उपायहरूको अवलम्बन गर्न जरुरी छ ।